Open online onderwijsmaterialen
Open delen, gezamenlijk ontwikkelen, onderhouden en hergebruiken van onderwijsmaterialen heeft vele voordelen zoals kwaliteitsverbetering en efficiënter werken. De werkgroep Information Literacy werkt als vakcommunity samen rondom verschillende aspecten, namelijk:
Omdat het helpt als de materialen op 1 plek te vinden zijn heeft de werkgroep Information literacy als aanzet ruim 400 onderwijsmaterialen op het gebied van informatievaardigheid gedeeld (zie project).
Bekijk alle Information Literacy materialen op edusources
In het zoekportaal edusources vindt je allerlei materialen van Nederlandse hogeronderwijsinstellingen, van een enkele instructievideo tot complete reeksen van modules. Na je zoekactie zijn er diverse filteropties in het linkermenu.
Daarnaast vind je er een community-pagina Information Literacy met onderwijsmaterialen die tijdelijk in de etalage staan.
Delen/publiceren in Edusources
Wil je informatievaardigheidsmaterialen publiceren? Dat kan! Als je geen toegang hebt tot SURFsharekit kan dat via de werkgroep Information Literacy.
|
In deze video kun je zien hoe het proces in zijn werk gaat. Ook zijn er processchema's beschikbaar met een uitgebreide beschrijving van de workflows voor het publiceren en het updaten van leermaterialen. Periodiek zullen we je een email sturen om na te gaan of het materiaal van jouw instelling nog actueel is. Heel in het kort is het proces als volgt. |
De te nemen stappen zijn:
- Check of het materiaal al in het zoekportaal aanwezig is.
- Controleer of het materiaal dat je wilt publiceren voldoet aan het Kwaliteitsmodel informatievaardigheid.
- Wil je het publiceren in Edusources? Verstuur dan de link of bestand met de bijbehorende metadata via de ‘digitale postbus onderwijsmateriaal publiceren’.
- De werkgroep Information Literacy publiceert het materiaal na een laatste check aan de hand van het Kwaliteitsmodel informatievaardigheid.
- De werkgroep Information Literacy koppelt terug naar de publicerende instelling.
Heb je toegang tot SURFsharekit en wil je zelf je leermaterialen op het gebied van information literacy vanuit de community delen via edusources? Neem contact op met de beheerder van SURFsharekit via information-literacy@shb-online.nl en krijg de benodigde informatie en toegang.
Hergebruik: Open Educational Practices (OEP)
Open Educational Practices (OEP) zijn inspirerende praktijkvoorbeelden voor het inzetten van OER. Die term is voor meerdere uitleg vatbaar en omvat een enorm scala aan praktijken. In de meest basale vorm gaat het om hergebruik van bestaand onderwijsmateriaal, bijvoorbeeld een instructiefilm. In de meest uitgebreide vorm gaat het om de een student die zijn eigen leertraject bepaalt en mee-creëert, door gebruik te maken van OER en deze zelf mee coproduceert. Soms wordt dit laatste Open Pedagogy genoemd.
Hier volgen enkele praktische voorbeelden uit de Nederlandse praktijk:
Hoe wordt OER ingezet?
Deze LibGuide, in zowel de Engelse als Nederlandse taal, gemaakt door de Radboud Universiteit, wordt door Wageningen University & Research gebruikt in het informatievaardighedenonderwijs. Wanneer er bij een opdracht APA stijl gebruikt moet worden, dan verwijzen wij altijd naar de LibGuide van de RU.
Wat levert het gebruik van OER op?
Voordelen die zijn behaald zijn:
- Tijdsbesparing
- Het komt de kwaliteit van het materiaal ten goede als het open gedeeld wordt en dus door anderen gebruikt kan worden.
Gouden tip over het gebruik van OER
- Check altijd de licentie hoe up-to-date het materiaal dat je hergebruikt is.
- Nooit klakkeloos overnemen
Organisatie: Wageningen University & Research
Contactpersoon: Merel Middelman
Link naar OER en OEP: https://libguides.ru.nl/apa/contact
Hoe wordt OER ingezet?
De HanzeMediatheek was al langer van plan om een libguide literatuuronderzoek te ontwikkelen maar door de Corona-perikelen was de noodzaak urgenter geworden. We hebben gekozen als basis voor de module Informatievaardigheden HBO Groen te gebruiken en deze aan te passen voor de studenten en docenten van de Hanzehogeschool, denk aan de eigen catalogus, databanken, e-books, etc.
Wat levert het gebruik van OER op?
Voordelen die zijn behaald zijn:
- Inspiratie door een goed voorbeeld,
- Tijdsbesparing: in relatief korte tijd hebben we een voledige libguide kunnen neerzetten,
- Kwaliteitsverbetering: door op een goed voorbeeld verder te bouwen wordt het materiaal alleen maar beter.
Gouden tip over het gebruik van OER
- Gebruik een materiaal met een CC-licentie en let op de voorwaarden ervan.
- Als je niet het bestaande materiaal wilt hergebruiken/overnemen, laat je dan inspireren tot het ontwikkelen van nieuw materiaal.
Organisatie: Hanzehogeschool Groningen
Contactpersoon: Yvonne Schuling en Monika Sieron
Link naar OER en OEP: https://libguides.hanze.nl/literatuuronderzoek
Hoe wordt OER ingezet?
Om de aansluiting te verbeteren van MBO studenten die naar het HBO gaan, is voor wat betreft het onderdeel ‘onderzoek doen’ een online aansluitingsmodule ontwikkeld. Voor een groot deel kon gebruik worden gemaakt van een mooie module die Hogeschool Rotterdam al had gemaakt t.b.v. het VO: Profielwerkstuk. De content is aangepast en aangevuld en geschikt gemaakt voor gebruik t.b.v. MBO studenten. Ook zijn er wat visueel aantrekkelijke en interactieve elementen toegevoegd: video’s en quizzes.
Wat levert het gebruik van OER op?
Voordelen die zijn behaald zijn:
- Tijdsbesparing
- Inspiratie door een goed voorbeeld
- Gebruik maken van een goed bestaand voorbeeld zorgt ervoor dat je meer tijd hebt voor aanpassing en aanscherping richting eigen doelgroep: dit komt de kwaliteit ten goede
Gouden tip over het gebruik van OER
- Blijf uitgaan van je leerdoelen en doelgroep, kijk vervolgens naar de geschiktheid van bestaande materialen voor aanpassing en hergebruik.
- Blijf goed letten op de voorwaarden voor hergebruik van bijvoorbeeld foto’s: gebruik zonodig eigen materiaal of materiaal met een CC-licentie.
Organisatie: Hogeschool van Amsterdam
Contactpersoon: Harrie van der Meer en Frans Westgeest
Link naar OER en OEP: https://maken.wikiwijs.nl/160704/Onderzoeken#!page-5980600
Hoe wordt OER ingezet?
Zoeklicht Naslag van de Hogeschool van Amsterdam is in 2019 aangepast voor gebruik bij door de Universiteit van Amsterdam. Zo zijn er accentverschillen aangebracht, bijvoorbeeld meer nadruk op wetenschappelijke informatie.
Wat levert het gebruik van OER op?
Hergebruik van bestaand materiaal heeft geleid tot tijdsbesparing bij de bibliotheek. Ook was het daardoor mogelijk om in korte tijd te voldoen aan de vraag naar een module informatievaardigheid vanuit een van de faculteiten.
Gouden tip over het gebruik van OER
- Blijf uitgaan van je leerdoelen en doelgroep, kijk vervolgens naar de geschiktheid van bestaande materialen voor aanpassing en hergebruik.
- Blijf goed letten op de voorwaarden voor hergebruik van bijvoorbeeld foto’s: gebruik zonodig eigen materiaal of materiaal met een CC-licentie.
Organisatie: Universiteit van Amsterdam
Contactpersoon: Janneke Staaks
Link naar OER en OEP: http://diensten.uba.uva.nl/zoeklichtnaslag/index.html
Hoe wordt OER ingezet?
De toolbox Informatievaardigheden bevat een groot aantal bronnen van collega-instellingen, het gaat dan zowel om andere cursusonderdelen maar ook bijvoorbeeld video’s. Daarbij heeft Fontys ook verschillende kennisclips van de Hogeschool van Amsterdam ondertiteld, waarbij wederzijdse voordelen zijn behaald door beide instellingen.
Wat levert het gebruik van OER op?
Volgt
Gouden tip over het gebruik van OER
Volgt
Organisatie: Fontys hogescholen
Contactpersoon: volgt
Link naar OER en OEP: http://toolbox.fontysdienstoeno.nl/
Hoe wordt OER ingezet?
Gebruik makend van bestaande onderwijsmaterialen van de bibliotheken van Universiteit Groningen, NHL Stenden Hogeschool, Hogeschool van Amsterdam en Hanzehogeschool Groningen en aangevuld met eigen toevoegingen is deze Toolbox Informatievaardigheid tot stand gekomen. De Toolbox Information Skills wordt ingezet in het onderwijs van Breda University of Applied Sciences ter aanvulling, als naslag en ter vervanging van klassikale instructies.
Wat levert het gebruik van OER op?
Content delen met collega’s en content van collega’s hergebruiken (met eventuele aanpassingen aan je eigen sitiuatie) levert efficientie op. Men hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden. Daarbij kan het hergebruiken en aanpassen van elkaars materialen ook kwaliteitsverbeteringen opleveren.
Gouden tip over het gebruik van OER
Maak niet alleen gebruik van het materiaal van anderen, maar deel ook je eigen content, zodat we elkaar allemaal verder kunnen helpen.
Check de Creative Commons License. Op welke manier mag je materiaal (her)gebruiken?
Organisatie: Breda University of Applied Sciences
Contactpersoon: Linda Hurkmans
Link naar OER en OEP: https://buas.libguides.com/c.php?g=672077&p=4795400
Om het gebruik van open data in het onderwijs te stimuleren hebben de bibliotheken van de Universiteit van Tromsø, UvA/ HvA en de Radboud Universiteit samengewerkt aan een inspirerend lespakket met handvatten voor docenten uit het hoger onderwijs. Hierin is nauw afgestemd met o.a. Laura Janda, professor linguïstiek aan de Universiteit van Tromsø.
Wat levert het gebruik van OER op?
Voordelen die zijn behaald zijn:
* Internationale uitstraling en allure door het samenwerken van informatie- en dataspecialisten uit verschillende landen
* Samenwerking met FOSTER doordat het een Europees project was
* Erasmusfinanciering voor het project
Gouden tips over het gebruik van OER
* Schroom niet om groot te denken en dingen internationaal aan te pakken voor een groter bereik
* Heb lef door ook grote Europese organisaties zoals FOSTER aan te schrijven om samen te werken
* Werk samen met specialisten (in dit geval dataspecialisten) voor een beter resultaat
Organisatie: Arctic University of Tromso, UvA/HvA en Radboud Universiteit
Contactpersonen: Monique Schoutsen en Harrie van der Meer
Link naar OER en OEP: https://www.fosteropenscience.eu/courses
Hoe wordt OER ingezet?
Via informeel contact bij een GO-cursus hoorde Eline van Vliet (InHolland) van een collega van Hogeschool Rotterdam over het bestaan van een PubMedtraining in de vorm van een Wikiwijs maken-arrangement. Omdat dit makkelijk te kopiëren en aan te passen is, hebben ze deze aangepast aan de InHollandsituatie.
Alle paramedisce opleidingen gebruiken het als lesmateriaal.
Wat levert het gebruik van OER op?
Content delen met collega’s en content van collega’s hergebruiken (met eventuele aanpassingen aan je eigen sitiuatie) levert efficiëntie op.
Gouden tip over het gebruik van OER
Maak gebruik van Wikiwijs maken om je lesmateriaal te ontwikkelen. Deze online tool werkt eenvoudig en is makkelijk te hergebruiken waarbij altijd automatisch wordt verwezen naar het bronbestand.
Materiaal dat wordt ontwikkeld via Wikiwijs maken, is na open publicatie automatisch terugvindbaar via Edusources.
Organisatie: InHolland
Contactpersoon: Eline van Vliet (InHolland Eline.vanVliet@inholland.nl) – Brenda Lems (Hogeschool Rotterdam B.Y.Lems@hr.nl)
Link naar OER en OEP:
Oorspronkelijk materiaal: https://maken.wikiwijs.nl/157678/PubMed_training
Aangepast materiaal: https://maken.wikiwijs.nl/165061/Training_PubMed
Creatie
Voor onderwerpen waarvoor nog geen onderwijsmateriaal beschikbaar is, kan het gezamenlijk ontwikkelen hiervan voorkomen, dat er landelijk veel dubbel wordt ontwikkeld, en bovendien de kwaliteit ten goede komen.
De eerste serie onderwijsmaterialen die samen met de SHB Werkgroep APA is ontwikkeld zijn de APA7 materialen. Het gaat daarbij om:
- derde herziene editie van 'De APA richtlijnen uitgelegd' (door Werkgroep APA)
- diverse korte kennisclips die te vinden zijn op YouTube en op auteursrechten.nl.
- een libguide APA7
Aan het project APA7 hebben collega’s vanuit de UKB/SHB Werkgroep Information literacy en de werkgroep APA (SHB) deelgenomen, te weten: Arjan Doolaar (Hogeschool Arnhem en Nijmegen), Annelies Kuijten (Avans Hogeschool), Alie Mud (Stenden Hogeschool), Rensje Wicherson (Windesheim), Marijke Mentink (Van Hall Larenstein), Yvonne Schuling en Monika Sieron (Hanzehogeschool Groningen), Daniela Hesmer (Hogeschool van Amsterdam) en Noor Breuning (Universiteit van Amsterdam).
Auteurstool per instelling
Voor het maken van e-learningmodules heb je software (auteurstools) nodig. Het is niet noodzakelijk dat alle instellingen dezelfde software gebruiken hiervoor, maar het kan handig zijn om met instellingen die dezelfde auteurstools gebruiken ervaringen en tips en tricks uit te wisselen. Hieronder een (nog onvolledig) schema. Mail de redactie als je nog niet voorkomt in dit overzicht.
| Instelling | Auteurstool | Contact |
| Maastricht University | LibWizard | |
| Wageningen University & Research | Lectora | |
| Hogeschool Rotterdam | Wikiwijs | |
| Universiteit Utrecht | Life Long Learning Platform/ Moodle | |
| Hogeschool/ Universiteit van Amsterdam | Wikiwijs | |
| Radboud Universiteit | Xerte (Online Toolkit) | monique.schoutsen@ru.nl |
| Van Hall Larenstein | Wikiwijs |
Toetsvragen
Het maken van kwalitatief goede toetsvragen vergt veel tijd en expertise. Hoe mooi is het dan als je binnen een vakcommunity gebruik kunt maken van elkaars vragen?
Delen toetsvragen 
In het project Delen toetsvragen zijn landelijk toetsvragen op het gebied van Information Literacy gedeeld. Het doel hiervan was het maken van een kwaliteits- en een efficiencyslag bij het (zowel formatief en summatief) toetsen van informatievaardigheid. Door het delen van toetsvragen is het aanbod toegenomen. Naar verwachting zal de zichtbaarheid van de toetsvragen leiden tot extra aandacht bij de creatie ervan en zorgen voor een kwaliteitsimpuls. Hergebruik van elkaars toetsvragen leidt ten slotte tot meer efficiency, je hoeft het wiel immers niet opnieuw uit te vinden.
Resultaten project
Medio september 2022 zijn er ruim 550 goedgekeurde toetsvragen beschikbaar in de toetsitembank Remindo (waarvan ruim 350 NL en ruim 200 EN). Het is mogelijk om vragen te importeren vanuit een andere toetsvragenbank of om vanuit Remindo te exporteren.
Toegang tot Remindo-omgeving
Als bibliotheekmedewerker bij een hoger onderwijsinstelling kun je toegang aanvragen tot de toetsitembank Remindo en zelf vragen downloaden of ter inspiratie door de itembank browsen door een mail te sturen naar information-literacy@shb-online.nl. 
Kwaliteitsmodel
Voor de beoordeling en selectie van toetsvragen is een kwaliteitsmodel Toetsvragen Informatievaardigheid ontwikkeld. Dit kwaliteitsmodel is bovendien een handig hulpmiddel om toetsvragen te herzien die nog niet volledig voldoen.
De resultaten van dit project kun je vinden in het opleveringsdocument.
Voor meer informatie over borging van het onderhoud en benodigde vervolgactiviteiten, zie het Borgingsdocument.
Aanvullende informatie
Meer informatie over planning en activiteiten die ten grondslag liggen aan het project kun je vinden in het projectplan.
Onderhoud aan de toetsvragendatabank vindt plaats door:
- Alie Mud (NHL Stenden Hogeschool)
- Brenda Lems (Hogeschool Rotterdam)
- Dorien van Mulukom (Hanzehogeschool)
- Mariëtte Vissers (Avans Hogeschool)
- Rian Kriesels (VU Amsterdam)
- Frea Haandrikman (Erasmus Universiteit Rotterdam)
Wil je meer informatie? Neem contact op met Brenda Lems via information-literacy@shb-online.nl